Maria hr. Wielopolska z Laskich – „Dama z perłami”, 1886 r. (wg ”Nie tylko moje życie – wspomnienia Antoniego hr. Wielopolskiego”, Ostrowiec Świętokrzyski 2023)
23 września 1867 roku w Warszawie urodziła się hrabina Maria Wielopolska z Laskich. Ona i jej mąż Zygmunt byli ostatnimi prywatnymi właścicielami dóbr ostrowieckich oraz gospodarzami pałacu, w którym dziś mieści się ostrowieckie muzeum. Wysoko urodzona, majętna, „wybitnie piękna” – wydawać by się mogło posiadała wszystkie cechy, żeby wieść szczęśliwe życie. Jak się okazało, nie do końca takie było, o czym dowiadujemy się ze wspomnień jej wnuka, Antoniego hr. Wielopolskiego.
Maria pochodziła ze znaczącej bankierskiej rodziny, ludzi należących do ówczesnej elity finansowej. Nie dziwi zatem fakt, że była świetną kandydatką na żonę dla Zygmunta Wielopolskiego – potomka znakomitego, lecz pogrążonego w kłopotach finansowych rodu. Wnosiła w posagu, obok dóbr ziemskich i pałacu w Częstocicach również cenną biżuterię. W Nicei bywała nawet nazywana „la dame aux perles” – „dama z perłami”. Ślub odbył się w 1885 roku i zgodnie z rolą jaką wyznaczał kobietom patriarchat, spod opieki ojca przechodziły pod kuratelę męża. Potwierdzały to również zapisy w intercyzie przedślubnej. Mąż Marii nie był z zamiłowania ziemianinem, lecz tak jak jego dziadek Aleksander, politykiem. Często bywał w podróżach, zaś Maria przebywała w pałacu dbając o dom i dzieci. Majątek przynosił spore dochody pozwalające prowadzić życie na wysokim poziomie, a głównym źródłem zysków były rozległe lasy. Zarządzał nim plenipotent Marii, Józef Mikusiński mieszkający w pałacyku na Kuźni, któremu nie znająca się na zarządzaniu Maria ufała bezgranicznie. Była kobietą hojną i wydaje się, że nieco naiwną, co wykorzystywali sprytni zarządcy oraz służba.
W 1919 roku niespodziewanie, u progu dobrze rozwijającej się kariery politycznej zmarł mąż Marii, co wpłynęło na decyzję o przyszłej sprzedaży dóbr. Hrabina nie miała też wsparcia wśród swoich dzieci, które były zainteresowane raczej jak najszybszym otrzymywaniem gotówki. W latach 20. „babka Mary” zaczęła stopniowo parcelować i likwidować swój majątek. Jednym z inicjatorów podziału był ponoć Mikusiński, który rozeznany w sytuacji szalejącego kryzysu finansowego nie widział już dla siebie żadnej korzyści.
Maria Wielopolska zmarła w Wigilię 1940 roku w Jeleńcu będąc pod opieką córki, Marii Halpertowej. Tajemnicą jest, gdzie została pochowana. W Warszawie na Powązkach znajduje się jej grób symboliczny.
Tekst: Katarzyna Nachyła