Subaerat Trajana

Wśród bogatych zbiorów numizmatycznych naszego muzeum znajduje się ciekawy okaz rzymskiej monety z początków II w. n.e. Na pozór mamy do czynienia z dość typowym srebrnym denarem cesarza Trajana, w rzeczywistości jest to tzw. subaeratus, czyli fałszywa moneta z epoki.

Monety tego typu miały najczęściej brązowy rdzeń (anima) powlekany tylko z wierzchu warstwą srebra. Licznie występują w znaleziskach pochodzących zarówno z terenów Cesarstwa jak i tych położonych poza jego granicami. Otwartym wciąż pozostaje pytanie, czy produkcja pieniądza fałszywego była inicjatywą prywatną, czy też miała charakter półoficjalny i odbywała się z cichym przyzwoleniem rzymskich władz.

Nasz egzemplarz znaleziony został przypadkowo w 2004 r. wraz z dwoma innymi denarami w miejscowości Krzczonowice, gm. Ćmielów. Na awersie widnieje zwrócona w prawo głowa cesarza w wieńcu laurowym. Na rewersie znajduje się personifikacja Dacji siedzącej na tarczy w pozie smutku. Smutek Dacji jest w pełni zrozumiały – to właśnie Trajan podbił tą krainę i zamienił w rzymską prowincję. W otokach odczytujemy tytulaturę władcy. Moneta ma średnicę 17,2-19,2 mm, wagę 3,36 g i jest świetnie zachowana, poza minimalnymi uszkodzeniami powierzchni, które odsłoniły spatynowany rdzeń. Specjalistyczne badania metodą pomiaru gęstości materiałowej wykonane w krakowskim laboratorium potwierdziły, że mamy w tym przypadku do czynienia z fałszerstwem.

Subaeraty są dość licznie znajdywane na ziemiach polskich. Okaz z Krzczonowic jest pierwszym w pełni udokumentowanym znaleziskiem tego typu w regionie. Być może jest ich więcej, trudno jednak je zidentyfikować bez specjalistycznych analiz w masie kilku tysięcy rzymskich monet dotychczas tu odkrytych.

Opr. Kamil Kaptur – Dział Archeologii MHA