Park pałacowy

Zabytkowy park w Częstocicach – podobnie jak sam pałac – objęty jest ochroną konserwatorską. W obecnym kształcie urządzony został w czasie budowy rezydencji dla Wielopolskich, ale jego początki sięgają XVIII w., o czym świadczą kępy i szpalery drzew liczących sobie grubo ponad 200 lat. Park w końcu XIX w. zajmował obszar ok. 5 ha. Miał charakter swobodnie skomponowanego parku krajobrazowego, a w jego północnej części znajdował się m.in. staw z wyspą. Ta część po II wojnie światowej została mocno przekształcona, a następnie urządzono tu park publiczny, będący obecnie w  zarządzie miasta. Licząca ok. 2,5 ha południowa, przypałacowa część parku administrowana przez Muzeum, w dużej mierze zachowała swój pierwotny charakter i drzewostan.

Dziś rośnie tu blisko 300 drzew z 30 gatunków. Są tu m. in. daglezje, sosny czarne, jodły kalifornijskie, cisy, jawory, dęby i wiązy, a wiele z tych drzew osiąga znaczne rozmiary. Drzewostan parkowy swoją strukturą przypomina starodrzew grądowy lub dąbrowę świetlistą. Parkowe drzewa są domem kilkudziesięciu gatunków ptaków, w tym rzadkiego, chronionego prawem polskim i Unii Europejskiej dzięcioła białoszyjego (Dendrocopos syriacus) oraz wpisanej na Czerwoną Listę Ptaków Polskich muchołówki żałobnej (Ficedula hypoleuca). Żyje tu też para puszczyków zwyczajnych (Strix aluco), a kawki (Corvus monedula) zakładają gniazda w dziuplach starych drzew, zasiedlanych również przez nietoperze. Roślinność parku jest również siedliskiem innych organizmów z różnych grup systematycznych, m.in. mchów, owadów, pajęczaków, ptaków i ssaków.

Zabytkowy park w Częstocicach położony jest na obszarze wielokulturowego stanowiska archeologicznego nr 14 (AZP 84-70/8). Dzięki prowadzonym od wielu lat badaniom wykopaliskowym wiemy, że ludzie w tym miejscu osiedlali się od tysięcy lat. Jednym z najwcześniejszych świadectw ich bytności są znaleziska związane z kulturą malicką, która łączona jest z grupami pierwszych rolników zasiedlających tereny obecnych ziem polskich w V tys. przed Chr. Również z młodszej epoki kamienia pochodzą ślady osadnictwa ludności kultury amfor kulistych (III tys. przed Chr.), tej samej, która eksploatowała złoża krzemienia pasiastego w Krzemionkach. Najwięcej znalezisk datowanych jest na okres wpływów rzymskich (I-IV w. po Chr.), kiedy na ziemiach polskich rozwijała się kultura przeworska, znana z masowej produkcji żelaza w rejonie Gór Świętokrzyskich. Na terenie dzisiejszego parku istniała w tym czasie osada starożytnych hutników, po której zachowały się liczne pozostałości pieców do wytopu żelaza, ale też różnorakie obiekty o charakterze gospodarczym czy mieszkalnym. Badania archeologiczne prowadzone na stanowisku odsłoniły również liczne ślady zabudowy dworsko-folwarcznej z XVI-XIX w.