Baniak dekoracyjny

W zbiorach Działu Sztuki i Rzemiosła Artystycznego znajduje się wiele obiektów prezentujących lokalne tradycje sztuki ludowej, w tym garncarstwo denkowskie. Jednym z piękniejszych zabytków z tego zbioru jest dekoracyjny baniak, wykonany w 1966 roku przez mistrza garncarskiego, Fryderyka Bąbla w jego pracowni w Koszarach (dziś dzielnica Ostrowca).

Naczynie wykonane jest z gliny toczonej na kole. Charakteryzuje się wysoko wyciągniętym brzuścem przechodzącym płynnie w grubą, szeroką szyję zwieńczoną listwowato podkreślonym wylewem. Naczynie tego typu nazywano baniakiem. Było niemal identyczne z dzbanem, jednak oba naczynia różniły się od siebie dwoma elementami: układem ucha i obecnością dziobka na wylewie. W baniaku brak tego ostatniego elementu, a ucho doklejone jest do samej krawędzi wylewowej (w dzbanie górna część ucha doklejona jest poniżej, na szyjce). Naczynie od zewnątrz pokryte jest polewą (szkliwem) o barwie beżowej, wpadającej w odcień brązowy. W górnej partii brzuśca znajduje się ryta dekoracja pasowa, charakterystyczna dla Denkowa i okolic. Tworzą ją trzy pasy linii – jednej falistej i trzech prostych. W czasie gdy naczynie powstało, jego funkcja ograniczała się wyłącznie do roli dekoracyjnej, jednak swą formą nawiązywało do dawnych naczyń zasobowych używanych jeszcze w XIX wieku do przechowywania materiałów płynnych i sypkich. Baniak posiada pojemność 12 litrów i wysokość 48 cm. Na spodzie naczynia wyryte jest nazwisko jego twórcy: Fryderyk Bąbel.

Fryderyk Bąbel urodził się w 1917 roku w Kątach Denkowskich, w rodzinie wywodzącej się ze starego ośrodka garncarskiego Denkowa (kiedyś osobne miasto, dziś dzielnica Ostrowca). Rzemiosło garncarskie poznał u swego ojca Mikołaja, terminując od 1933 roku w dobrze prosperującym rodzinnym warsztacie, gdzie wyrabiano głównie naczynia użytkowe. Zaraz po wojnie Fryderyk Bąbel założył swój własny warsztat w pobliskich Koszarach, a ten rodzinny zostawił swoim młodszym braciom – Tadeuszowi i Kazimierzowi. Tworzył przeważnie dużych rozmiarów dzbany oraz baniaki polewane i biskwitowe (nieszkliwione), zdobione zaniechanymi przez innych garncarzy technikami. Swój kunszt pokazał wykonując na jedną z wystaw sztuki ludowej dzban dekoracyjny o wysokości 150 cm! Na swoim koncie miał prestiżowe pokazy zagraniczne w Moskwie, Rzymie, Londynie czy Tuluzie. Był członkiem Spółdzielni „Chałupnik” działającej w Iłży, dzięki czemu jego wyroby były eksportowane za pośrednictwem „Cepelii” do Belgii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Węgier, ZSRR, a także cieszyły się wielkim uznaniem w kraju. Fryderyk Bąbel zmarł w 1985 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Ostrowcu Świętokrzyskim – Denkowie. Dzisiaj podziwiać możemy garncarstwo denkowskie na muzealnej ekspozycji dzięki Barbarze Erber, znakomitej etnografce, zasłużonej historyczce sztuki ludowej, która w pierwszych latach istnienia muzeum w Ostrowcu budowała naszą kolekcję etnograficzną.

Opr.: W. Mazan