Katar

W kolekcji uzbrojenia Działu Historii naszego Muzeum znaleźć można również przykłady broni oryginalnej i „egzotycznej”. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje egzemplarz broni białej, który może wydać się znajomy wszystkim fanom gier z serii „Assassin’s Creed”. Katar, bo o nim mowa, to specyficzna odmiana puginału. Początki jego zastosowania i pochodzenie nie do końca są jasne – być może tego rodzaju uzbrojenia używano już w XIII wieku na obszarze środkowej Azji. Pewne jest natomiast, że później produkowany i wykorzystywany był niemal wyłącznie w Indiach.

Egzemplarz przechowywany w naszych zbiorach wykonany został w XVIII wieku. Jego długość całkowita wynosi ponad 36 cm. Najbardziej charakterystyczna część, czyli rękojeść, ma formę „drabinki” utworzonej z dwóch równoległych sztabek połączonych ze sobą dwiema poprzeczkami, które służyły jako uchwyt. Aby go ułatwić, poprzeczki mają pośrodku guzowate zgrubienia. Zarówno sztabki, jak i poprzeczki, zdobione są złoconymi motywami geometryczno-roślinnymi. Górna, poprzeczna część „drabinki” pełni rolę jelca. Powyżej wyprowadzona jest głownia o długości 19 cm. Jej szerokość u podstawy wynosi 6,5 cm szerokości, a następnie zwęża się w kierunku obosiecznego sztychu. Głownia przy rękojeści jest w przekroju płaska, o wyraźnie zaznaczonej ości, natomiast przy sztychu została dodatkowo wzmocniona przez pogrubienie. Głownie katarów wykonywane były zwykle ze stali damasceńskiej, nie wiemy jednak czy zastosowano ją również w naszym egzemplarzu.

Chociaż kształt tego oryginalnego puginału może wydawać się dość fantazyjny, to jego konstrukcja podyktowana była przeznaczeniem i jest jak najbardziej praktyczna. Budowa rękojeści umożliwiała użycie ostrza jako przedłużenia ręki w poziomie. Dzięki temu cała siła uderzenia, na skutek wypchnięcia ramienia w przód, kumulowała się w sztychu. Dodatkowo sam sztych, jak widać w prezentowanym egzemplarzu, był specjalnie wzmocniony. To wszystko sprawiało, że katarem można było przebić nawet odporną na cięcia zbroję kolczą. Była to więc niezwykle skuteczna i groźna broń, która w sprawnej dłoni nie dawała przeciwnikowi za dużo czasu na podziwianie jej wyglądu.

Zmierzch wykorzystania bojowego kataru w Indiach nastąpił wraz z pojawieniem się Europejczyków i broni palnej. Nie zakończyła się jednak jego produkcja. Już w XIX wieku wytwarzano katary jako unikatowe pamiątki, chętnie kupowane i wywożone przede wszystkim do Wielkiej Brytanii.

Opr.: Ł. Wójcik