Dziesięć Ekslibrisów Zdzisława Maja w Technikach Metalowych

W ramach cyklu „Zabytek Miesiąca” przedstawiamy tekę „Dziesięć Ekslibrisów Zdzisława Maja w Technikach Metalowych” wydaną w Ostrowcu w 1993 roku w nakładzie 33 numerowanych egzemplarzy. Nasza teka posiada numer 3 i zawiera 10 ekslibrisów odbitych własnoręcznie przez autora i sygnowanych. Całość, wraz ze wstępem Bożeny Olbrycht zamknięta w introligatorską oprawę w kolorze kremowym, stanowi kolekcjonerski rarytas.

Ekslibris to znak własnościowy danego egzemplarza książki, najczęściej ozdobny, wykonany w technice graficznej, z imieniem i nazwiskiem właściciela księgozbioru. Typowy ekslibris jest małą, zadrukowaną kartką, przyklejoną do wyklejki na przedniej części okładki. Choć historia ekslibrisu w Polsce sięga XVI wieku, to rozwój artystycznego ekslibrisu nastąpił w okresie Młodej Polski. Współczesny ekslibris artystyczny przestał być lapidarnym, jednobarwnym znakiem przede wszystkim drzewo- lub linorytowym. Format ekslibrisu został znacznie powiększony i barwa odgrywa niebagatelną rolę w jego urodzie. Artyści, m.in. autor omawianej teki grafik, chętnie sięgają przy ich tworzeniu po metalowe techniki graficzne, takie jak akwatinta, mezzotinta czy miedzioryt. Artystyczny wymiar współczesnych ekslibrisów spowodował, że ten kameralny nurt grafiki stał się jedną z dziedzin kolekcjonerstwa.

By lepiej zrozumieć zagadnienie, przyjrzyjmy się wybranej pracy z teki ekslibrisów Zdzisława Maja, tym bardziej ciekawej, że bezpośrednio związanej z Ostrowcem i naszą instytucją. Mowa tu o ekslibrisie wykonanym dla Waldemara Ryszarda Broćka, historyka i zasłużonego pracownika MHA. Wykonany on został w technice miedziorytu dwubarwnego o wymiarach płytki 2,9 x 3,8 cm na białym kartoniku o wymiarach 11,6 x 9,1 cm. U góry znajduje się wykonane kursywą nazwisko właściciela znaku, a poniżej trzy nachodzące na siebie tonda w kolorze brązowym, w których dostrzegamy obrazy wskazujące na właściciela ekslibrisu. Są to od prawej: widok rynku i kościoła św. Michała w Ostrowcu, wykonany według akwareli Jana Fazanowicza z 1943 roku; moneta 1 grosz z okresu międzywojennego, oraz widok Pałacu Wielopolskich w Częstocicach, oddziału muzeum. U dołu umieszczony został napis w kolorze niebieskim: Ex Bibliotheca, poniżej niebieski znak autora.

Autorem omawianej teki ekslibrisów jest, jak już wspomniano Zdzisław Maj, artysta o dość szczególnym spektrum zainteresowań, w którym mieści się malarstwo miniaturowe czy miniaturowa rzeźba w koralu, kości i metalach szlachetnych. Ekslibrisami zajmuje się on od 1971 roku.

Opr.: W. Mazan