Siekierka krzemienna

Wśród zabytków przechowywanych w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim bardzo ważne miejsce zajmują przedmioty wykonane z surowca wydobywanego na obszarze Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego. Znajduje się wśród nich niewielka siekierka krzemienna wykonana z krzemienia pasiastego pochodząca z miejscowości Wyszmontów (gm. Ożarów, pow. opatowski).

Jest to niewielkich rozmiarów czworościenna siekiera krzemienna. Opisywany przedmiot jest czworokątny w przekroju poprzecznym. Jego krawędzie są dość regularne. Siekierka została wygładzona na całej powierzchni. Widoczne są na niej niewielkie wyszczerbienia ostrza. Posiada prosty, prostokątny obuch ze śladami zaprawiania. Długość zabytku wynosi 9,2 cm, a szerokość ostrza 4,1 cm. Grubość przedmiotu wynosi ok. 1 cm.

Siekierka z Wyszmontowa została wykonana z krzemienia pasiastego. Jej stan zachowania można ocenić jako dobry. Na powierzchni zabytku zachowały się wykonane tuszem napisy „505”, „Wyszmontów” oraz przekreślony napis „939”. Pochodzą one najprawdopodobniej z czasów Muzeum PTK w Ostrowcu. Opisywany zabytek to pochodząca z neolitu i wykonana z krzemienia pasiastego siekiera czworościenna, charakterystyczna dla kultury amfor kulistych. Siekiery takie wykonywane były z surowca wydobywanego na polu górniczym w Krzemionkach.

Gładzone, czworościenne siekiery z krzemienia pasiastego były charakterystycznymi wyrobami tej kultury. Pierwszy etap produkcji siekier dokonywał się już na polu górniczym, gdzie krzemieniarze z wydobywanych przez górników i wyselekcjonowanych  konkrecji krzemiennych wytwarzali ich półwytwory. Praca ta była wykonywana przy użyciu tłuków kamiennych oraz pobijaków i pośredników rogowych. Siekiery formowano techniką rdzeniową z całych konkrecji krzemiennych, z części konkrecji zwanych „kromkami”, bądź z dużych odłupków i wiórów. Półwytwory były potem transportowane do osad, gdzie poddawano je dalszej obróbce: wykańczaniu, szlifowaniu i oprawianiu w drewniane styliska. Siekiery wykonywano techniką łupania, a następnie przystępowano do ich wygładzania. Końcowa obróbka takich siekier obejmowała procesy szlifowania, gładzenia i polerowania. Po zakończeniu procesu formowania kształtu siekiery szlifowano jej powierzchnie czołowe i boczne na płycie szlifierskiej, wykonanej z fragmentu skały, takiej jak piaskowiec. Następnie przystępowano do gładzenia powierzchni czołowych. Ostatnim etapem obróbki było polerowanie ostrza siekiery. Oprócz płyt szlifierskich posługiwano się podsypką z wody i piasku.

Krzemień pasiasty wydobywany w głębinowych kopalniach komorowych i filarowo-komorowych na polu górniczym w Krzemionkach służył przede wszystkim do wyrobu siekier. W czasach kultury amfor kulistych zasięg ich dystrybucji wynosił ok. 660 kilometrów. Skala produkcji siekier z tego surowca wskazuje na wielkie zapotrzebowanie na te wyroby w kulturze amfor kulistych i w sąsiednich ugrupowaniach kulturowych. Ślady użycia i napraw na siekierach wskazują, że wiele z nich było przedmiotami codziennego użytku i pełniło funkcję narzędzia lub broni. Inne miały znaczenie rytualne, prestiżowe i ceremonialne, a po śmierci wędrowały do grobów wraz ze swoimi właścicielami. Wymiana dalekosiężna, która rozwinęła się w związku z dystrybucją poszukiwanych siekier z krzemienia pasiastego, stała się ważną częścią życia środkowoeuropejskich społeczności neolitycznych.

Opr. dr Szymon Modzelewski – Dział Archeologii MHA