Książka artystyczna Jakuba Bojko „Pod trzeciego króla” z fotografiami Tadeusza Rekwirowicza

W ramach cyklu prezentujemy książkę artystyczną Jakuba Bojko „Pod trzeciego króla” wydaną w Ostrowcu Świętokrzyskim w 1945 roku. Nie treść książki jest tu szczególnie istotna, ale jej niezwykle ciekawa forma. Twórcą tego białego kruka – książka wydana została tylko w kilku egzemplarzach – jest Tadeusz Rekwirowicz, który dodatkowo wzbogacił publikację własnymi fotografiami.  

Tadeusz Rekwirowicz (1895-1962), wieloletni pracownik ostrowieckiej huty był ważnym twórcą ostrowieckiej kultury. Dość wspomnieć jego zaangażowanie w powstanie i prowadzenie Muzeum PTK w Ostrowcu, której to instytucji nasze muzeum jest spadkobiercą. Ponadto Rekwirowicz był – jak to się wówczas mówiło – fotografikiem, czyli fotografem z aspiracjami artystycznymi. Kolejną jego pasją było bibliofilstwo. W czasie okupacji niemieckiej niespożyta energia twórcza Rekwirowicza spożytkowała się w działaniu, które dziś nazywamy self-publishingiem, czyli publikowaniu wydawnictw nakładem własnym. W latach 1943-1945 wydał dziewięć różnych książek w niewielkim, kilku-egzemplarzowym nakładzie. Pomimo ograniczonych wojną możliwości edytorskich tworzył publikacje z niezwykłą dbałością o ich formę estetyczną.

Opowiadanie „Pod trzeciego króla” pierwotnie opublikowane było we Lwowie 1908 roku. Zanim Jakub Bojko (w książce imię autora ma formę Jakób) stał się ważnym politykiem nurtu ludowego, w 1880 roku został flisakiem. Jego opowiadanie jest opisem spławu Wisłą spod Opatowca do Gdańska przez ziemie dawnej Rzeczpospolitej, będące wówczas pod rządami trzech zaborców (stąd tytuł „Pod trzeciego króla”). Bohater książki przybliża nam życie oryli (czyli flisaków) i ich specyficzną gwarę, z patriotycznym zaangażowaniem opisuje też historię mijanych miast, m.in. Sandomierza, Kazimierza nad Wisłą czy Puław. Opowiadanie idealnie wpasowywało się w krajoznawcze zainteresowania Rekwirowicza zabytkową architekturą regionu, którą od lat z pasją fotografował.

Książka w formacie 17 x 22,5 cm posiada twarde okładki z ręcznie wykonaną marmurkową dekoracją i płócienny grzbiet. Na wewnętrznej stronie okładki widnieje ekslibris Tadeusza Rekwirowicza autorstwa Jana Stempniaka. Książka liczy 48 kartek z tekstem pisanym na maszynie umieszczonym jednostronnie. Wykorzystany został papier dobrego gatunku z papierni w Mirkowie, o czym informuje znak wodny. Co 7-8 białych kartek z tekstem umieszczony jest czarny karton z wklejonymi i autorsko opracowanymi odbitkami zdjęć, wykonanymi najpewniej jeszcze przed wojną przez Tadeusza Rekwirowicza. Fotografie zostały opisane przez autora wydawnictwa w następujący sposób: Baranów – zamek, Dzików – pałac Tarnowskich, Sandomierz – katedra i zamek, Puławy – pałac, Warszawa – pałac w Łazienkach. Do zilustrowania Torunia Rekwirowicz posłużył się reprodukcją rysunku Leona Wyczółkowskiego. Kolejne trzy czarne kartony pozostają puste. Prawdopodobnie ostrowiecki fotograf nie miał w swoim zasobie zdjęć z Pomorza. Niewykluczone, że planował takie zdjęcia wykonać i uzupełnić swoją książkę artystyczną. Dlatego tego nie zrobił po wojnie? Nie wiemy. W latach 70. publikację ofiarowała muzeum wdowa po autorze, Sabina Rekwirowicz.

Opr.: W. Mazan