Tradycje || Jajko – symbol Wielkanocy

Pisanki wielkanocne (wg Z. Gloger, „Rok polski w życiu, tradycyi i pieśni”, Kraków 1900 r.)

To, że jajko jest jednym z symboli i ważnym elementem Świąt Wielkanocnych, nikogo nie powinno dziwić zważywszy, jakim jest wspaniałym przykładem odradzania się życia. Jajkiem, niczym opłatkiem wigilijnym, dzielimy się podczas wielkanocnego śniadania, składając sobie życzenia Radosnego Alleluja! Dawniej przygotowywano dużo pisanek i obdarowywano się nimi. Były również elementem zalotów – podarkiem panny dla ulubionego chłopca.

Był czas, kiedy spożywanie jaj w Wielkanoc było przez Kościół zakazane. Jajko miało zbyt silne powiązania ze światem pogańskim, by zaakceptowano je bez zastrzeżeń. Z licznych znalezisk archeologicznych wiemy, że malowanie jaj to zwyczaj powszechny i stary – najstarsze pisanki mają ponad 5000 lat. Używano ich do obrzędów pogrzebowych, oczyszczania, odczyniania uroków i leczenia, palono je jako ofiarę bóstwom. Jajko było centralnym elementem niektórych mitów o powstaniu świata.

W XII wieku Kościół zaadoptował jajka do chrześcijańskich obrzędów religijnych – warunkiem było ich poświęcenie. Dekorowaniem jaj w Wielki Piątek zajmowały się kobiety, nanosząc na nie wzory, w których próbowano „zakodować” symbolikę życia, stąd motywy roślinne i astronomiczne: gwiazdy i znaki solarne. Technika dekorowania jajek bywała różna – od pisania i kraszenia przez skrobanie, rysowanie i batik.

Wraz z przyjęciem jajka jako symbolu chrześcijańskiego, podejmowano próby wyjaśnienia genezy pisanek. Polska legenda, oparta na greckim pierwowzorze mówi, że Maria Magdalena po powrocie od pustego grobu Chrystusa zobaczyła, że wszystkie jajka w jej domu są czerwone. Rozdała je Apostołom wraz z wieścią o Zmartwychwstaniu, a wtedy jajka przemieniły się w ptaki. Inna legenda głosi, że pewien człowiek szedł na targ z jajkami, gdy Chrystus niósł krzyż na Golgotę. Pomógł Zbawicielowi, a wówczas jajka stały się pisankami.

Zwyczaj malowania pisanek na Wielkanoc jest wciąż żywy, miał więc więcej szczęścia niż inne zwyczaje związane z jajkami – np. Rękawka, o których dowiedzieć się możemy już tylko z opisów badaczy. Zainteresowanych odsyłamy do książki jednego z wiodących polskich etnografów przełomu XIX/XX wieku – Franciszka Gawełka https://polona.pl/item/palma-jajko-i-smigus-w-praktykach-wielkanocnych-ludu-polskiego,NjEwNjUwMTE/4/#item

Opracowanie: Magdalena Głąb