Region || Puszcza Iłżecka

Las sosnowy w okolicy Ostrowca (fot. K. Kaptur)

Na północ od Ostrowca rozciąga się zwarty kompleks leśny sięgający Iłży i Skarżyska – Kamiennej. To Puszcza Iłżecka – lasy, które są pozostałością po dawnej, znacznie rozleglejszej średniowiecznej Puszczy Świętokrzyskiej.

W czasach staropolskich dominował tu drzewostan mieszany – m.in. sosna, dąb, brzoza i olsza. Dziś lasy te przekształcone są prowadzoną przez stulecia gospodarką. Teraz dominuje tu bór z przewagą sosny i przy udziale dębu oraz brzozy, ale występują też naturalne lasy sosnowe oraz mieszane, o drzewostanie jodłowo-dębowym i sosnowym.

Od średniowiecza lasy iłżeckie wchodziły w skład dóbr biskupów krakowskich. Dużą ich część zajmowały dwa klucze ziemskie – kunowski oraz iłżecki. Świadectwem tamtych czasów jest opisywana już przez nas gotycka kaplica św. Katarzyny, postawiona z inicjatywy biskupa Oleśnickiego na granicy obu kluczy. Mimo puszczańskiego charakteru, tereny te nie były odcięte od reszty świata – przez lasy przebiegały szlaki komunikacyjne i handlowe, a miejscem, w którym się krzyżowały były m.in. dzisiejsze Brody Iłżeckie. Z „brodu”, czyli płycizny na Kamiennej umożliwiającej przekroczenie rzeki, korzystali kupcy i podróżnicy.

W 1789 roku dobra biskupie przeszły na własność skarbu państwa, a w roku 1816, za sprawą Stanisława Staszica, część lasów iłżeckich dostała się pod zarząd Głównej Dyrekcji Górniczej. W XIX wieku intensywnie eksploatowano tu złoża rud żelaza oraz pozyskiwano drewno niezbędne dla rozwijającego się przemysłu. Wykorzystywano je jako budulec, ale przede wszystkim produkowano węgiel drzewny, który był paliwem używanym w hutnictwie. Korzystanie z zasobów puszczy na tak dużą skalę powodowało jej szybką dewastację. Pod koniec stulecia, kiedy w hutnictwie zaczęto stosować koks, zapotrzebowanie na drewno zmalało. Wzrosło ponownie w czasie I wojny światowej, kiedy to Austriacy wykorzystywali je na potrzeby frontowe. Dopiero w okresie międzywojennym zaczęto rekultywować obszary po nieczynnych kopalniach oraz zwiększać zalesienie.

W czasie powstania styczniowego Puszcza Iłżecka byłą areną częstych walk, a podczas II wojny światowej operowały tu liczne oddziały partyzanckie. Dziś lasy iłżeckie są ulubionym terenem rekreacyjnym mieszkańców Ostrowca i okolic.

Opracowanie: Kamil Kaptur, Katarzyna Nachyła