Wydarzenia || Uchwalenie Konstytucji 3 Maja

Fot. Jan Matejko „Konstytucja 3 Maja 1791 roku”, olej na płótnie, zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie, źródło: wikimedia, domena publiczna

Obowiązywała zaledwie 14 miesięcy, będąc rozpaczliwą próbą ratunku Rzeczpospolitej, podjętą przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i zwolenników reform ustrojowych. Mowa o Konstytucji 3 Maja -dokumencie uchwalonym w 1791 roku.

Tego dnia w sali senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie zebrało się 182 z 500 posłów i senatorów – głównie zwolenników reform. Korzystając z nieobecności przeciwników, którzy rozjechali się do domów na Wielkanoc, reformatorzy dwa dni przed terminem zwołali sesję w trybie wyjątkowym, bez wcześniejszego rozsyłania projektu ustawy. Proponowane w niej zapisy były bardzo nowatorskie – była to pierwsza konstytucja w Europie, wprowadzająca m.in. trójpodział władzy.

Obrady tamtego dnia trwały ponad siedem godzin i obfitowały w dramatyczne wystąpienia m.in. posła kaliskiego Jana Suchorzewskiego, który wyciągnął na środek sali swojego 6-letniego syna grożąc, że „Zabiję własne dziecię, aby nie dożyło niewoli, którą ten projekt krajowi gotuje”. Około godziny 18.50 król podniósł rękę, chcąc zabrać głos. Gest ten uznano za wolę przyjęcia Konstytucji, z czego król nie mógł się już wycofać – złożył przysięgę na ręce biskupa krakowskiego Feliksa Turskiego, po czym wezwał zebranych na nabożeństwo dziękczynne w znajdującej się nieopodal kolegiacie św. Jana.

Wszystkie te dramatyczne chwile znaleźć można na obrazie Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja 1791 roku”, namalowanym 100 lat po tych wydarzeniach. To dzieło o bogatej wymowie symbolicznej i historycznej, które ukazuje bohaterów i interesariuszy tego niezwykłego wydarzenia, a także euforię, jaka im towarzyszyła. Konstytucja 3 Maja pozostała bowiem przez lata symbolem walki o wolność i niepodległość oraz świadectwem wysiłku podejmowanego dla ocalenia Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Opr.: Magdalena Głąb