Dawny Ostrowiec || Republika Ostrowiecka

Biuro dyrekcji Zakładów Ostrowieckich – siedziba Komitetu Rewolucyjnego Republiki Ostrowieckiej

27 grudnia 1905 roku Ostrowiecki Komitet Robotniczy Polskiej Partii Socjalistycznej w odpowiedzi na manifest Centralnego Komitetu Robotniczego PPS proklamował tzw. Republikę Ostrowiecką. Ustanowienie samorządu rewolucyjnego, który swym zasięgiem objął trzy powiaty guberni radomskiej (opatowski, sandomierski i iłżecki) było związane z rewolucją, która wstrząsnęła Cesarstwem Rosyjskim w latach 1904-1906. Jej główną przyczyną była szybko postępująca industrializacja i związane z tym zmiany. Rozwijające się fabryki, gwałtowny przyrost mieszkańców miast jak również pauperyzacja społeczeństwa były najważniejszymi, choć nie jedynymi przyczynami kryzysu. Ruch rewolucyjny na ziemiach etnicznie polskich miał inny charakter niż na pozostałych terenach Cesarstwa. Powszechne było łączenie haseł ekonomicznych z narodowowyzwoleńczymi, czego symbolem stały się pochody robotnicze pod czerwoną flagą z pieśnią „Boże, coś Polskę”. 

Proklamowanie Republiki Ostrowieckiej i przejęcie władzy przez PPS nastąpiło po długiej fali strajków i manifestacji. Te miały miejsce zarówno w samym Ostrowcu jak i Ćmielowie oraz Bodzechowie. Napięcie polityczne stało się podłożem zamachów, konfiskat pieniędzy i ładunków wybuchowych czy demolowania budynków administracji przeprowadzane przez bojówki PPS. Władze państwowe straciły kontrolę nad rozwojem sytuacji. Załoga wojskowa stacjonująca w mieście nie opuszczała koszar w obawie o własne bezpieczeństwo. Nad porządkiem czuwały oddziały milicji PPS. Akt 27 grudnia był tak naprawdę jedynie formalnym potwierdzeniem faktycznej sytuacji w mieście oponowym przez rewolucję. Na czele Republiki Ostrowieckiej stanął Ignacy Boerner, działacz niepodległościowy, inżynier Zakładów Ostrowieckich, późniejszy bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego i minister poczt i telegrafów II RP.

Żywot Republiki zakończył się jednak dość szybko. Już w połowie stycznia 1906 roku do miasta przybyły dwa pułki piechoty rosyjskiej wraz z artylerią. Władze na zrewoltowanym obszarze objął specjalny gubernator wojenny gen. Riesin, który zagroził bombardowaniem miasta w przypadku jakiegokolwiek oporu. Masowe aresztowania, represje wobec pracowników i blokada Zakładów Ostrowieckich zahamowały ruch robotniczy i wyzwoleńczy w regionie.

Opracowanie: Kamil Kaptur