Obrus

W dzisiejszych czasach przywykliśmy do maszynowej produkcji na masową skalę. Staliśmy się wygodni, wiedząc że zamówione przedmioty będziemy mieli „na już”. Jest jednak dziedzina wytwórczości w dalszym ciągu „zanurzona jest w przeszłości”, w czasach, gdy na zamierzony efekt trzeba było odpowiednio długo poczekać. Mamy tu na myśli wciąż popularne hafciarstwo ręczne, czyli sztukę, która wydaje opierać się nowoczesnym trendom, dzięki czemu w dalszym ciągu powstają rzeczy unikalne i „z duszą”.

Kto dzisiaj pamięta, co to jest „haft płaski”, „mereżka” czy „mulina”? Do zbiorów etnograficznych naszego Muzeum trafił przekazany w darze piękny i zachowany w doskonałym stanie lniany obrus sprzed ponad stu lat. Został wykonany około 1907 roku w pobliskich Gromadzicach i był jednym z elementów wyprawy dla panny młodej, ofiarowany przez matkę wychodzącej za mąż córce. Obrus o wymiarach 180 na 127 cm jest biały i ręcznie haftowany. Brzegi wykończone są ręcznie wykonaną mereżką, czyli techniką haftu ażurowego. Została wykonana poprzez wysnucie nitki z tkaniny w jednym kierunku. Następnie przed wycięciem nitek dokładnie obrębiono brzegi z obu stron na okrętkę. Brzegi mereżki, gdzie nitki nie były wycinane, obszyto ściegiem powodującym podzielenie nitek na pęczki. Do obrzucenia brzegów mereżki został użyty ścieg obrębkowy.

Poniżej mereżki znajduje się szlak złożony z 51 sztuk kwiatów na ulistnionych gałązkach, wykonany haftem  płaskim, przy użyciu muliny cieniowanej. Mulina, to pasemko nici złożone z kilku włókien. Wynaleziono ją w 1899 roku we francuskiej Miluzie i po dzień dzisiejszy jest używana. Do wyhaftowania kwiatów została użyta mulina koloru czerwonego (kilka odcieni przechodzi płynnie z jednego koloru w drugi), natomiast ulistnione gałązki zostały wykonane z użyciem zieleni. Kolorowa mulina to nić, która jest bezpieczna dla białej tkaniny, ponieważ chroni ją przed farbowaniem podczas prania. Centralnie na środku obrusu znajduje się dodatkowo pięć pojedynczych kwiatów na ulistnionych gałązkach, wykonanych tą samą techniką i w tej samej kolorystyce co poprzednie.  

Hafciarstwo to jedna z najstarszych technik ozdabiania tkanin. Jako technika tekstylna jest niewątpliwie rzemiosłem artystycznym, którego początki sięgają V wieku przed Chr. Z tego też okresu pochodzą najstarsze zachowane hafty znalezione na terenie Grecji oraz w górach Ałtaj. Haftem ozdabiano w szczególności tkaniny cenne, o znaczeniu symbolicznym, takie jak szaty królewskie i liturgiczne czy sztandary. Jednym z najsłynniejszych dzieł sztuki hafciarskiej w średniowieczu europejskim jest tkanina z Bayeux. Na tym powstałym w XI wieku, ręcznie haftowanym płótnie o długości 73 m i szerokości 0,5 m przedstawiono ze szczegółami podbój Anglii przez Wilhelma Zdobywcę. Jest to bezcenne źródło historyczne do poznania dziejów średniowiecznej Europy.

Jak widzimy, sztuka haftu ręcznego liczy sobie setki lat, a jednak wciąż wiele osób decyduje się na rozpoczęcie z nim przygody. Można powiedzieć, że w dzisiejszych czasach działa jak medytacja, jest treningiem dla umysłu, uspokaja i uczy koncentracji.

Opr.: B. Dzioba