Maksymilian Brożek, „Osiedle Hutnicze”

Na początku bieżącego miesiąca, dokładnie 5 listopada, przypadła 126. rocznica urodzin Maksymiliana Brożka, artysty malarza i pedagoga przez wiele lat związanego z Ostrowcem. W zbiorach naszego Muzeum znajduje się kilka obrazów i rysunków tego artysty nazywanego „ostatnim malarzem Młodej Polski”. Dziś przedstawiamy obraz olejny jego autorstwa pt. „Osiedle Hutnicze”, który prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Wielopolskich w Częstocicach.

W rozległej, wieloplanowej panoramie zabudowy okolic ostrowieckiego rynku przykuwa jasna kompozycja w centralnej partii obrazu. Są to bloki Osiedla na Skarpie, sztandarowej inwestycji ostrowieckiej huty w ramach powojennej odbudowy. Projektantami osiedla byli młodzi architekci – Zbigniew Filipow, Zofia Garlińska i Danuta Nowak, pracujący w ramach Zakładu Osiedli Robotniczych (ZOR). Dysponując skromnymi możliwościami i narzuconymi normatywami stworzyli przestronne, wygodne, i jak na owe czasy nowoczesne osiedle wpisujące się w kontekst miejsca. Forma niskich bloków ze spadzistymi dachami przywołuje atmosferę prowincjonalnego miasteczka.

Powstały w 1954 roku obraz „Osiedle Hutnicze” nie ma w sobie nic z panującego wówczas socrealizmu. Malowany jest w stylu polskiego koloryzmu spod znaku kapistów, gdzie dominuje swobodna, rozmalowana plama barwna. Dodatkowo obraz ukazuje coś więcej niż pozytywne aspekty odbudowującego się po wojnie kraju. Na pierwszym planie, na tle starej zabudowy, widoczne są połamane i pochylone kamienne płyty nagrobne – macewy. W momencie powstania obrazu teren, z którego rozciąga się widok na osiedle był cmentarzem żydowskim. Ta licząca sobie dwa wieki nekropolia została zlikwidowana w 1959 roku i nazywana Wzgórzem Parkowym. Faktem jest, że także po wojnie niszczone były cmentarze czy budynki synagog pozostałe po polskich Żydach zamordowanych w czasie Holokaustu. Co charakterystyczne, w tym mniej więcej czasie powstało wiele fotografii ukazujących Osiedle na Skarpie właśnie z tej perspektywy, z wyniosłego wzgórza cmentarnego, jednak fotografowie tak ustawiali aparaty, by w kadrze nie znalazł się żaden element świadczący o historii miejsca. Brożek jako artysta, który jeszcze przed wojną w licznych obrazach i rysunkach ukazywał inność kulturową mniejszości żydowskiej, nie ucieka od tematów trudnych i wypartych przez oficjalną narrację.

Maksymilian Brożek (ur. 1897) w czasie studiów w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie był uczniem wybitnych malarzy, Jacka Malczewskiego i Stanisława Dębickiego. W Ostrowcu mieszkał w latach 1935 – 1949 (z przerwą na czas wojny). Uczył rysunku najpierw w Seminarium Nauczycielskim im. Tadeusza Kościuszki, a następnie w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Joachima Chreptowicza. Udzielał się także w życiu kulturalnym i społecznym miasta. Na przykład w 1936 roku wraz z Marylą Żakowską i Tadeuszem Rekwirowiczem zorganizował w Ostrowcu „Pierwszą Wystawę Plastyki”. W latach 60. po licznych przeprowadzkach osiadł na stałe w Limanowej, gdzie był współtwórcą tamtejszego muzeum. Zmarł 12 kwietnia 1977 roku.

Opr.: W. Mazan