Pomnik Historii to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę Pomnika Historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Kopalnie krzemienia pasiastego z epoki neolitu w Krzemionkach zostały uznane za Pomnik Historii zarządzeniem Prezydenta RP Lecha Wałęsy z 8 września 1994 roku (Monitor Polski z dn. 16. września 1994).
Kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach są jedynym Pomnikiem Historii w województwie świętokrzyskim. O nadaniu temu miejscu statusu Pomnika Historii zadecydowało kilka faktów:
- Stan zachowania – „Krzemionki” są największym i najlepiej zachowanym obiektem na świecie, związanym z pradziejowym górnictwem. Kopalnie wyróżniają się wielkością i walorami poznawczymi spośród innych tego typu obiektów na świecie, przede wszystkim ze względu na zakres i charakter badań archeologicznych oraz nowatorskie rozwiązania konserwatorskie. „Krzemionki” znacznie przewyższają pod tym względem kopalnie, takie jak: Grime’s Graves (Anglia), Le Grand Pressigny (Francja), Rijckholt-St. Geertruid (Holandia), Spiennes (Belgia). Kompleks kopalń krzemienia „Krzemionki” został odkryty w 1922 r. Ponieważ teren kopalni porastał las, doskonale zachowała się do naszych czasów pierwotna rzeźba nakopalniana. Utworzenie rezerwatu uchroniło obiekt przed dewastacją, a systematycznie prowadzone badania archeologiczne pozwoliły na wzbogacenie naszej wiedzy o technice górniczej i gospodarce w pradziejach. Opracowania naukowe prac prowadzonych w „Krzemionkach” są inspiracją i wskazaniem konkretnych metod badawczych dla archeologów w całej Europie.
- Unikatowość w skali światowej – „Krzemionki” stanowią unikatowy kompleks, obrazujący wiedzę i możliwości techniczne ludzi żyjących w epoce kamienia. Dzięki prowadzonym w „Krzemionkach” badaniom archeologicznym możemy odtworzyć dawne techniki wydobywcze, organizację robót górniczych oraz skomplikowany systemy gospodarki cennym surowcem, jakim był krzemień pasiasty.
- Największy zasięg – eksploatowane w „Krzemionkach” w 1. 3000-1800 przed Chr. złoża krzemienia miały dla ówczesnych ludzi zamieszkujących Europę Środkową, ogromne znaczenie. Świadczą o tym znaleziska siekier, wykonanych z krzemienia pasiastego z „Krzemionek”, które docierały i są znajdowane na terenie obecnych Czech, Słowacji, Ukrainy, Litwy i Niemiec (a więc w promieniu ok. 600 km od złóż).
- Atrakcyjności turystyczna i dydaktyczna – „Krzemionki” są obiektem turystycznym, największym na świecie, który ukazuje sposoby eksploatacji złóż krzemienia, pełniąc tym samym ogromną rolę edukacyjną.