Trasa turystyczna

Trasa turystyczna w Krzemionkach liczy ok. 1,5 km długości i prezentuje oryginalne wyrobiska neolitycznych kopalń, hałdy górnicze oraz zagłębienia poszybowe. Wszystkie te elementy składają się na wyjątkowy krajobraz przemysłowy sprzed 5000 lat. Najciekawszą częścią trasy jest jej fragment poprowadzony pod ziemią.

Już w 1926 roku Mieczysław Radwan postulując stworzenie w Krzemionkach rezerwatu archeologicznego i stacji naukowej stwierdził, że odpowiednio uporządkowane prehistoryczne kopalnie powinny się stać celem krajowych i zagranicznych. S. Krukowski w swojej pracy „Krzemionki Opatowskie” (1939) zalecał budowę nie tylko stacji naukowej, ale także odpowiedniej bazy turystycznej. Po II wojnie światowej działania inż. arch. Tadeusza Żurowskiego przyczyniły się do rozpropagowania wiedzy o Krzemionkach. Wykonane pod jego kierownictwem roboty górnicze udostępniły do zwiedzania niektóre szyby na terenie pola górniczego. Już wtedy niewielkie grupy turystów wyposażone w sprzęt i ubiory górnicze zwiedzały podziemia kopalń, poruszając się w podobny sposób, jak neolityczni górnicy. Taki sposób zwiedzania był uciążliwy, męczący i niebezpieczny. W latach sześćdziesiątych XX wieku pojawiły się nowe koncepcje zagospodarowania turystycznego obiektu i budowy podziemnej trasy zwiedzania. Pomysłodawcą turystycznej trasy tunelowej był J. T. Bąbel, który częściowo wzorował się na podobnej trasie urządzonej w neolitycznej kopalni krzemienia w Rijckholt-St.Geertruid w Holandii. Trasa miała powstać drogą wytyczenia sztolni w poprzek pola górniczego i pogłębienia spągów neolitycznych wyrobisk. Historia trasy podziemnej w Krzemionkach sięga końca lat pięćdziesiątych XX wieku, kiedy turyści zaczęli zwiedzać częściowo odgruzowane podziemia kopalń w rejonie szybów oznaczonych numerami 1, 2 i 3. Badania archeologiczne prowadzone na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku umożliwiły wykonanie pierwszego odcinka trasy w strefie wspomnianych szybów (tzw. trasa turystyczna nr 1 otwarta w 1985 roku). Kilka lat później zakończono drążenie galerii turystycznej wokół wspaniale zachowanej kopalni komorowej nr 7/610 (tzw. trasa turystyczna nr 2). Ostatnim etapem prac było wykonanie w latach 2001-2004 tunelu łączącego trasy nr 1 i 2. Część najnowszego odcinka przebiega przez wyrobiska neolitycznych kopalń komorowych i filarowych, część zaś została wydrążona w litej skale wapiennej, gdzie można podziwiać naturalną ławicę krzemienionośną.

Obecna trasa podziemna liczy prawie 500 m długości i w najgłębszym miejscu osiąga 11,5 m. Umożliwia obejrzenie zarówno świetnie zachowanych wyrobisk pradziejowych kopalń krzemienia pasiastego, jak i zapoznanie się z geologią regionu. Podziemna trasa turystyczna w Krzemionkach jest jedynym tego typu obiektem na Świecie, otwartym dla szerszej publiczności.